"Błąd ludzki" w sprawie Kiszczaka
Sąd Apelacyjny w Warszawie miał rozpatrywać apelacje prokuratury i pełnomocników oskarżycieli posiłkowych (czyli górników z “Wujka”), którzy chcą uchylenia umorzenia i ponownego procesu. W lipcu 2008 r. SO uznał, że karalność nieumyślnego – jak przyjęto – czynu Kiszczaka przedawniła się w 1986 r. SA nie badał jednak sprawy merytorycznie. Na samym początku rozprawy okazało się bowiem, że w odpisie sentencji wyroku SO dla stron nie podano kwalifikacji prawnej czynu Kiszczaka, choć było to w oryginale wyroku. “To niedopatrzenie sekretarza sądu, bo w oryginale wyroku to jest podane” – powiedział sędzia SA Jerzy Leder. Dodał, że to wyjątkowa sytuacja.
Pełnomocnik oskarżycieli posiłkowych mec. Maciej Bednarkiewicz wniósł o odroczenie sprawy i o dostarczenie stronom przez SO poprawnych odpisów. Argumentował, że “połowę swej apelacji” oparł m.in. na błędnym – jak się teraz okazało – odpisie wyroku. Wniosek ten poparli prokurator oraz obrońca. Wszyscy trzej uznali, że w sprawie chodzi o “błąd ludzki”. “Niestety, skala stwierdzonych uchybień jest tego rodzaju, że kontynuowanie procedowania naruszałoby standardy rzetelnego procesu” – powiedział sędzia Leder. Dodał, że byłoby to niezgodne z przepisami i mogłoby być skuteczną podstawę zakwestionowania wyroku SA przed Sądem Najwyższym.
O sprawie SA powiadomi prezesa SO, by przeprowadzono postępowanie wyjaśniające. “Nie ma tolerancji ze strony SA dla takich działań czy zaniechań; rzecz musi zostać wyjaśniona, a winni muszą zostać ukarani” – oświadczył sędzia Leder. SA zwróci akta sprawy SO, by rozesłał poprawne odpisy stronom, które będą wtedy mogły ponowić apelacje.
Mec. Bednarkiewicz ocenia, że rozpatrzenie apelacji może się przedłużyć o ok. 2 miesiące. Jego zdaniem sędzia mogła przygotować kilka wersji wyroku, a sporządzając odpis, sekretarz mogła skorzystać z którejś z nich. “Myślę, że to wypadek przy pracy, niemniej jednak rzutuje on na to, co się w sprawie dzieje” – ocenił prok. Zbigniew Zięba. Dodał, że nie będzie musiał bardzo zmieniać swej apelacji. Obrońca Kiszczaka, mec. Grzegorz Majewski podkreślił, że to “zwykły błąd, który się może zdarzyć”.
W apelacji prokurator zarzucił SO błąd w ustaleniach co do tego, by Kiszczak działał nieumyślnie. W swej apelacji Bednarkiewicz nie zgadzał się z SO, by Kiszczak popełnił czyn nieumyślnie i by nie była to zbrodnia komunistyczna. Apelacji nie składała obrona.
83- letni Kiszczak nie stawił się w SA, bo według adwokata pogorszyło się jego zdrowie. Według aktu oskarżenia, Kiszczak umyślnie sprowadził “powszechne niebezpieczeństwo dla życia i zdrowia ludzi”, wysyłając 13 grudnia 1981 r. szyfrogram do jednostek milicji, mających m.in. pacyfikować zakłady strajkujące po wprowadzeniu stanu wojennego.
Zdaniem prokuratury, bez podstawy prawnej Kiszczak przekazał w nim dowódcom “oddziałów zwartych” MO swe uprawnienia do wydania rozkazu użycia broni przez te oddziały, co było podstawą działań plutonu specjalnego ZOMO, który 15 i 16 grudnia strzelał w kopalniach “Manifest Lipcowy” i “Wujek”. Kiszczakowi grozi do 10 lat więzienia.
SO uznał, że Kiszczak – zobowiązany jako szef MSW do określenia zasad użycia broni przez oddziały MO – nie spełnił tego obowiązku, poprzestając na wydaniu szyfrogramu, przez co nieumyślnie sprowadził niebezpieczeństwo powszechne dla życia i zdrowia górników (zdania o “poprzestaniu na wydaniu szyfrogramu” także nie było w odpisie wyroku SO rozesłanego stronom – PAP).
Według SO, szyfrogram miał podstawę prawną i nie był rozkazem, lecz tylko powieleniem dekretu o stanie wojennym, choć Kiszczak samodzielnie dopisał, że strzelanie jest możliwe jedynie wobec zagrożenia życia milicjantów. Sąd zwrócił uwagę, że Kiszczak zabronił użycia broni w “Wujku”, gdy zwracał się o to do niego szef katowickiej milicji – mimo to ZOMO strzelało.
Był to już trzeci wyrok sądu I instancji w trwającym od 1994 r. procesie Kiszczaka. W 1996 r. uniewinniono go, a w 2004 r. skazano na 2 lata więzienia w zawieszeniu. Oba wyroki uchylił SA. Sprawę Kiszczaka wyłączono w 1993 r., z powodu złego stanu jego zdrowia, z katowickiego procesu zomowców spod “Wujka”, w którym zapadł już prawomocny wyrok skazujący.
W czerwcu 2008 r. katowicki sąd apelacyjny złagodził wyrok b. dowódcy plutonu specjalnego ZOMO Romualdowi Cieślakowi – z 11 do 6 lat więzienia. 13 jego podwładnych dostało zaś wyroki od 3,5 do 4 lat – wyższe niż w sądzie okręgowym. Prawomocnie uniewinniono b. wiceszefa MO z Katowic Mariana Okrutnego.
22 kwietnia Sąd Najwyższy rozpatrzy kasacje obrońców 12 skazanych zomowców. W SO w Warszawie trwają trzy inne procesy Kiszczaka za jego działalność jako szefa MSW. Jako jeden z autorów stanu wojennego, jest współoskarżony przez pion śledczy IPN o udział w “związku przestępczym o charakterze zbrojnym, mającym na celu popełnianie przestępstw”. Ponadto Kiszczak ma dwa procesy za bezprawne zwolnienia ze służby w latach 80. oficera SB z Koszalina, który posłał córkę do pierwszej komunii oraz milicjanta z “drogówki”, który zawarł ślub kościelny.
