Charakter i rola inwokacji w Panu Tadeuszu

Inwokacją określa się uroczysty zwrot o patetycznym charakterze, otwierający najczęściej dzieło literackie. Ten zabieg stylistyczny stosuje Adam Mickiewicz w najbardziej znanej epopei narodowej. Inwokacja ma za zadanie podkreślić uroczysty charakter całego dzieła, zwracając uwagę na szczególnie ważne treści w nim zawarte.

 

Inwokacja w „Panu Tadeuszu” – do kogo jest skierowana?

Podmiotem, do którego zwraca się Adam Mickiewicz w inwokacji jest Litwa. Stanowi ona dla niego uosobienie ojczyzny i domu, który w wyniku zaborów został Polakom odebrany. Na samym początku podkreśla on jej wartość, która dla niego może być porównywana ze zdrowiem. Zarówno utracenie ojczyzny, jak i zdrowia, jest bowiem doceniane dopiero w momencie pojawienia się kłopotów. To w jaki sposób poeta zwraca się do Litwy, ma charakter najbardziej intymnego wyznania miłosnego.

Dlaczego Litwa miała tak duże znaczenie dla poety?

Adam Mickiewicz to polski poeta i działacz polityczny oraz jeden z najważniejszych przedstawicieli polskiego romantyzmu. Autor „Dziadów”, „Pana Tadeusza” i „Kordiana” jest zaliczany do grona Trzech Wieszczów Narodowych, obok Juliusza Słowackiego i Zygmunta Krasińskiego.

Mickiewicz znany jest przede wszystkim jako czołowy przedstawiciel literatury polskiej, jednak jego działalność za życia obejmowała znacznie szerszą tematykę. W 1823 roku, za udział w tajnych antyrosyjskich spotkania, został na wywóz na wschód Rosji. Mickiewicza charakteryzuje ogromny patriotyzm, czego dowody można znaleźć zapoznając się z jego twórczością. W „Dziadach” czy „Kordianie” wątki odzyskania przez Polskę niepodległości pojawiają się na każdym kroku. Inwokacja zawarta na początku „Pana Tadeusza” jest swego rodzaju manifestem, który dobitnie to pokazuje. Mickiewicz odwołuje się do Matki Boskiej Ostrobramskiej, jednego z największych symboli Wilna, co potwierdza również religijny charakter całej inwokacji. Oddaje się on w opiekę Bogu i Maryi, stanowiącej według niego patronkę i strażniczkę wszystkich Polaków. Niezwykle podniosły charakter całej wypowiedzi zawartej w inwokacji, podkreśla znaczenie jakie ma dla autora kwestia polskości i niepodległości. Mickiewicz przez lata był związany ze środowiskami patriotycznymi i z tego powodu też w inwokacji, umieścił on zwrot właśnie do Ojczyzny.

Charakter inwokacji

Treść jaką Adam Mickiewicz zawarł w inwokacji ma również opisowy charakter. Poeta buduje w oczach czytelnika obraz Polski, przedstawianej jako kraina szczęścia i piękna. Snuje on wizje polskiego krajobrazu, przepełnionego pagórkami, łąkami i polskimi roślinami. Z treści przebija tęsknota Mickiewicza za charakterystycznymi zbożami, takimi jak żyto i pszenica. Przywołuje płynącą przez terytoria Białorusi, Litwy i Rosji rzekę Niemen, która nieodłącznie związana jest z jego dzieciństwem i młodością. Mickiewicz, kojarzony jako jeden z najwybitniejszych Polaków, urodził się na terytoriach dzisiejszej Białorusi i to właśnie tereny Kresów Wschodnich są uznawane przez niego z kolebkę polskości. Ten oparty na przywoływaniu scen rodzajowych charakter inwokacji, ma na celu wywołanie w odbiorcy uczuć podobnych jakie targają Mickiewicza. Poeta pragnie przeniesienia jego duszy do tych miejsc i tego samego wymaga od odbiorcy. Pragnie, aby ta tęsknota pojawiła się u każdego czytelnika.

Znaczenie inwokacji w „Panu Tadeuszu”

Inwokacja została wprowadzona do utworu na wzór antycznych poematów, które otwierały uroczyste zwroty do Muz. Dla Mickiewicza polskim odpowiednikiem greckiej bogini była Ojczyzna. To właśnie do niej się zwraca i ją stawia na pierwszym miejscu w swojej hierarchii wartości. Poeta pragnie, aby to piękno, którego był świadkiem podczas wychowywania się na terenach wschodniej Polski, zostało utrwalone na zawsze. Z tego powodu poświęca jej tak ważną część utworu, jaką jest inwokacja. Pełni ona przede wszystkim funkcję stworzenia zarysu, na którym będzie osnuta pozostała część utworu. Nie pojawiają się w niej postacie znane z właściwej treści „Pana Tadeusza”, lecz przedstawiona zostaje bohaterka, która przewija się w tle przez cały utwór, a jej obecności zdajemy się często nie dostrzegać. Mowa tu o Ojczyźnie, która w życiu Mickiewicza miała ogromne znaczenie. Poeta targany tęsknotą do czasów niepodległej Polski, pokazuje że to właśnie Polska jest główną bohaterką poematu. Przewija się ona nie tylko w „Panu Tadeuszu”, tworząc scenerię do rozgrywających się zdarzeń, ale też w pozostałych dziełach Mickiewicza.

Inwokacja umieszczona na początku „Pana Tadeusza” to nie tylko uroczysty zwrot autora do wartości nadrzędnej i najważniejszej w jego życiu, ale też zawołanie i próba mobilizacji czytelnika do odkrycia w sobie podobnych uczuć. „Pan Tadeusz”, mimo że napisany blisko 200 lat temu, wciąż odkrywa w kolejnych pokoleniach czytelników patriotyzm i miłość do własnego kraju. Taką rolę, pełni też inwokacja w utworze, pobudzając setki młodych czytelników do szanowania i docenienia kraju w którym przyszło im żyć, mimo przeciwności losu, z którymi często trzeba się zmierzyć.

 

źródło: artykuł partnera