87. rocznica III Powstania Śląskiego
Bezpośrednim powodem wybuchu powstania był Plebiscyt, który miał miejsce 20 marca 1921 roku i przyniósł niekorzystne dla Polski rozwiązania. Nastroje społeczne radykalizowały się, a Wielka Brytania i Włochy nie kryły proniemieckich sympatii.
Plebiscyt był zorganizowany na mocy traktatu wersalskiego. Miał zdecydować o przynależności Górnego Śląska do Polski lub Niemiec. Przygotowania i przebieg nadzorowała Międzynarodowa Komisja Rządząca i Plebiscytowa dla Górnego Śląska. Do udziału w plebiscycie uprawnione były 1.221.227 osób, wśród których 19,3 proc. stanowili tzw. emigranci niemieccy. W głosowaniu wzięło udział 1.190.637 uprawnionych. Głosowanie plebiscytowe objęło 1573 gminy. Globalnie – co było złamaniem traktatu wersalskiego – podliczono głosy i za Polską opowiedziało się 40,3 proc., a za Niemcami 59,4 proc. Obliczanie wyników plebiscytu stało się zarzewiem konfliktu, bo miało ono być dokonane (i wiążące) w odniesieniu do wyników w poszczególnych gminach.
W Szopienicach powstała powstańcza Rada Naczelna, z Naczelną Komendą Wojsk Powstańczych. Na czele powstania stanął, jako dyktator powstania Wojciech Korfanty.
Naczelnym dowódcą został pułkownik Wojska Polskiego Maciej Mielżyński, a następnie od 6 czerwca ppłk Kazimierz Zenkteller. Wielu wyższych oficerów sił powstańczych miało stopnie oficerskie w Wojsku Polskim. Poza częścią kadry dowódczej w powstaniu po stronie polskiej brali udział miejscowi Ślązacy, ok. 700 oficerów, 1300 podoficerów i 7000 szeregowych żołnierzy Wojska Polskiego (w tym oddział marynarzy z Gdyni, stanowiący straż przyboczną Korfantego) oraz bliżej nieokreślona (kilka do kilkunastu tysięcy) liczba ochotników z Polski, głównie z Sosnowca, Poznania, Warszawy, Lublina, Krakowa i Lwowa, natomiast walczyły z nimi niemieckie jednostki Freikorpsu oraz Selbstschutzu, składajace się z ok. 20 000 rodowitych Ślązaków, wspierane przez 7 – tysięczne oddziały ochotników z głębi Niemiec.
W początkowym okresie powstania, Polacy dość szybko bez walki zajęli rozległe tereny wiejskie na terenach południowo-wschodnich Górnego Śląska gdzie administrację od Niemców przejęły Straże Obywatelskie.
Z kolei na północnych terenach inicjatywę przejęli Niemcy aresztując policjantów polskich (w Opolu, Kluczborku, Smardach). Polacy przeprowadzili akcję dywersyjną pod kryptonimem: Mosty( w nocy 2 maja), podczas której wysadzono: most kolejowy nad rzeczką Stradunią koło Biedrzychowic, most kolejowy nad rzeką Osłobogą koło Racławic Śląskich, most kolejowy w pobliżu Białej, most pod Kędzierzynem, dwa mosty w rejonie Opola, most nad Małą Panwią koło Czarnowąsów, wiadukt kolejowy koło Siołkowic, most nad Odrą koło Krapkowic. W wielu miejscach uszkodzono tory kolejowe oraz przerwano na wiele dni połączenia telekomunikacyjne. Nieco później zniszczono mosty i wiadukty kolejowe pod Koźlem, Raciborzem, w rejonie Groszowic i Górażdż.
Bitwę o Kędzierzyn powstańcy przeprowadzili w dniach 6-10 maja; miała na celu opanowanie rejonu Kędzierzyna, Bierawy, Kłodnicy i wyparcie Niemców za Odrę. Strona niemiecka dysponowała w tym rejonie około 3500 zdemobilizowanych żołnierzy.
W trakcie powstania największa bitwa odbyła się w dniach 21-26 maja w rejonie Góry Świętej Anny. Rozpoczęła się ona w dniu 21 maja szturmem i zajęciem tego strategicznego wzgórza przez bataliony Freikorpsu “Oberland” z Bawarii.
Na początku czerwca strony oddzielono kordonem wojsk francuskich i włoskich, a 5 lipca 1921 zawarto rozejm. Rząd polski oficjalnie odciął się od odpowiedzialności za powstanie.
W wyniku powstania Liga Narodów podjęła 12 października 1921 decyzję o korzystniejszym dla Polski podziale Górnego Śląska. Rada Ambasadorów zaakceptowała tę decyzję 20 października 1921. Podczas niemieckiej kontrofensywy wszyscy dowódcy oddziałów frontowych zażądali od Korfantego proklamacji “suwerennego państwa śląskiego”, a jeden z nich Franciszek Merik, wkrótce po zakończeniu walk utworzył Związek Dawniejszych Powstańców na rzecz Górnośląskiej Niepodległości. Ostatecznie Komisja Międzysojusznicza podjęła korzystne dla Polski decyzje w sprawie Śląska, według których obszar przyznany Polsce powiększony został do ok. 1/3 spornego terytorium.
15 maja 1922 roku podpisano w Genewie Polsko-Niemiecką Konwencję Górnośląską. Była to obszerna umowa, licząca ponad 600 artykułów, drobiazgowo i skrupulatnie wyliczająca oraz regulująca wszystkie aspekty związane z podziałem Górnego Śląska. Poza tym ustanowiono dwie specjalne instytucje, których zadaniem było czuwanie nad wykonaniem przepisów Konwencji Górnośląskiej. Były to: Górnośląska Komisja Mieszana z siedzibą w Katowicach oraz Górnośląski Trybunał Rozjemczy z siedzibą w Bytomiu. Przewodniczącymi obu tych instytucji musieli być obywatele państw trzecich, tzn. ani nie Polacy, ani nie Niemcy. Do Polski wróciły powiaty: katowicki, królewsko-hucki, lubliniecki, tarnogórski, świętochłowicki, pszczyński i rybnicki. Była to zaledwie trzecia część spornego obszaru, ale część niewątpliwie najważniejsza. Na całym Górnym Śląsku znajdowało się wówczas: 67 kopalń węgla, 15 kopalń cynku i ołowiu, 14 stalowni i 37 wielkich pieców. Z tego Polsce przypadły: 53 kopalnie węgla, 10 kopalń cynku i ołowiu, 9 stalowni i 22 wielkie piece. Polsce przypadło więc 50% hutnictwa i 76% kopalń węgla. Miało to ogromne znaczenie dla gospodarczego bytu II Rzeczypospolitej. Cel powstania został w dużej mierze osiągnięty.
20 czerwca 1922 r. wojska polskie przekroczyły granicę koło Szopienic i wkroczyły na Śląsk. Władze polskie objęły powiat katowicki. Pierwszym wojewodą śląskim został Józef Rymer. 16 lipca 1922 roku podpisano w Katowicach dokument upamiętniający przejęcie części Śląska przez Rzeczpospolitą.
Dziś w większości miast regionu odbywały się uroczystości związane z obchodami 87. rocznicy III Powstania Śląskiego. Uroczysta msza odbyła się na Górze św. Anny. W Katowicach odbyła się uroczystość pod Pomnikiem Powstańców Śląskich.
