Biedni Polacy patrzą na getto
W 1987 roku na łamach “Tygodnika Powszechnego” ukazał się artykuł Jana Błońskiego “Biedni Polacy patrzą na getto”, po latach uznany za jeden z najważniejszych głosów w dyskusji nad problemem polskiej odpowiedzialności moralnej w obliczu holocaustu. Rozpoczynając od obrazu warszawiaków bawiących się na karuzeli tuż obok płonącego getta z wiersza Czesława Miłosza “Campo di Fiori” Błoński próbuje dokonać narodowego rachunku sumienia. “Czy jako bierny obserwator Zagłady zachowuję niewinność, czy mogę zostać zaliczony do pomocników śmierci?” – pyta Błoński. W 1987 roku w “TP” Błoński pisał: „Myślę, że w naszym stosunku do żydowsko-polskiej przeszłości winniśmy przestać się bronić, usprawiedliwiać, targować. Podkreślać, czego nie mogliśmy zrobić za okupacji czy dawniej. Zrzucać winę na uwarunkowania polityczne, społeczne, ekonomiczne. Powiedzieć najpierw: tak, jesteśmy winni. Przyjęliśmy Żydów do naszego domu, ale kazaliśmy im mieszkać w piwnicy. Kiedy chcieli wejść na pokoje, obiecywaliśmy, że wpuścimy, jeśli przestaną być Żydami, jeśli się +ucywilizują+, jak mawiano w XIX wieku, nie tylko w Polsce, rzecz jasna”. Książka, której wznowienie właśnie trafia do księgarń poza tytułowym artykułem zawiera także inne teksty Błońskiego poświęcone relacjom polsko-żydowskim. “Myśleć przeciw własnemu komfortowi” to referat z międzynarodowej konferencji poświęconej kulturze i historii polskich Żydów, która odbyła się w Jerozolimie w 1988 roku. Z tego samego roku pochodzi tekst “Polak-katolik i katolik-Polak”, wygłoszony na konferencji w Wiedniu. “Autoportret żydowski” to rozszerzona wersja artykułu z “Tygodnika Powszechnego (1981, nr. 16), w którym Błoński analizuje twórczość żydowskich pisarzy języka polskiego – Juliana Stryjkowskiego, Adolfa Rudnickiego, Bogdana Wojdowskiego i Henryka Grynberga. Książkę uzupełniają teksty “Świat jako Księga i komentarz” o twórczości Brunona Schulza oraz analiza postaci żydowskich w powieściach Bolesława Prusa i Stefana Żeromskiego. Książka “Biedni Polacy patrzą na getto” ukazała się nakładem Wydawnictwa Literackiego.
