Litografia Józefa Czajkowskiego znów zdobi Galerię Malarstwa Polskiego w Katowicach

W lipcu 2011 roku w Komendzie Wojewódzkiej Policji w Szczecinie zgłoszono kradzież dużej ilości obrazów, porcelany, srebra i innych dzieł sztuki. Po zapoznaniu się z płytą DVD ze zdjęciami dzieł sztuki, okazało się, że znajdują się na nich sygnatury muzealne. Fotografie przesłano do Komendy Głównej Policji, a stamtąd do ośrodków rządowych zajmujących się przeciwdziałaniem kradzieżom dzieł sztuki. Kolekcja została zabezpieczona w związku z podejrzeniem, że dzieła sztuki pozyskane zostały nielegalnie. Zanim grafika Czajkowskiego powróciła na Śląsk, została zbadana przez specjalistów Muzeum Narodowego w Szczecinie, do których trafiła dzięki współpracy z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków w Szczecinie oraz Narodowym Instytutem Dziedzictwa. Do tej pory nieznane są okoliczności zaginięcia zarówno tego dzieła, jak i pozostałych około 100 obrazów, które zniknęły w czasie działań wojennych. Prawdopodobnie stało się to w trakcie organizowanych przez ówczesnego dyrektora, Tadeusza Dobrowolskiego, transportów kolejowych wywożących zbiory muzealne do Lublina. Zbiory, których pierwszy transport dojechał szczęśliwie, miały być przechowane na czas wojny w zamku królewskim w Lublinie. Drugi transport został zatrzymany przez Niemców w okolicach Skarżyska-Kamiennej.

Odnaleziona praca pochodząca z 1903 roku, trafiła do zbiorów Muzeum Śląskiego w bardzo złym stanie. Była mocno zabrudzona, z licznymi ubytkami oraz śladami działania grzybów i owadów. Grafika była przechowywana w nieprzystosowanym do tego celu wilgotnym bunkrze, co spowodowało powstanie zacieków oraz miejscami zupełne wykruszenie papieru. Całkowicie zniszczona została także tektura, na którą pracę naklejono. Konserwatorzy w pierwszej kolejności musieli powstrzymać proces biodegradacji oraz niszczenia dzieła, dlatego prace rozpoczęto od poddania grafiki dezynfekcji w komorze fumigacyjnej. Następnie obraz oczyszczono oraz przystąpiono do najtrudniejszej części procesu konserwacji; oddzielenia litografii od zniszczonej tektury. W tym celu obiekt całości w umieszczono ciepłej wodzie, co rozpuściło użyte pierwotnie kleje a w efekcie rozwarstwiło tekturę na dwie części. Tak odzyskaną litografię wzmocniono specjalistycznymi preparatami, następnie wszystkie rozdarcia oraz ubytki uzupełniono masą papierową. Całość została zdublowana, czyli naklejona, na nowe kremowe passe-partout. Ostatnim etapem prac było punktowanie kolorystyczne uszkodzonych miejsc. Pracę po konserwacji można zobaczyć od piątku 13 lipca do końca wakacji w Galerii Malarstwa Polskiego 1800-1945.