Poznaj wielkich polskich ekonomistów – Fryderyk Florian Skarbek i Michał Kalecki

W programie “Poznaj wielkich polskich ekonomistów” wspólnie z Narodowym Bankiem Polskim przypominamy wybitnych polskich ekonomistów, których koncepcje i dorobek naukowy mają niebagatelne znaczenie dla rozwoju naszej gospodarki, finansów i społeczeństwa. Dorobek tych wielkich Polaków tworzy historię rodzimej ekonomii. Narodowy Bank Polski poświęcił prekursorom polskiej myśli ekonomicznej wyjątkową serię kolekcjonerską – “Wielcy polscy ekonomiści”.

 

W programie “Poznaj wielkich polskich ekonomistów” przez 6 tygodni, co czwartek o godz. 17:30 poznamy sylwetki wspaniałych postaci polskiej ekonomii. Dowiemy się więcej na temat serii kolekcjonerskiej “Wielcy polscy ekonomiści”.

Kolejne spotkanie to ciekawostki na temat Fryderyka Floriana Skarbka i Michała Kaleckiego.

Więcej na ich temat dowiesz się w artykule.

Program zobaczysz [ TUTAJ ]

Konkurs znajdziesz [ TUTAJ ]

 

Fryderyk Florian Skarbek (1792–1866)

 

Myśliciel o wszechstronnych dokonaniach – ekonomista, historyk, powieścio- i dramatopisarz, pamiętnikarz, działacz społeczny. Jest uważany za najwybitniejszego ekonomistę okresu Królestwa Polskiego i nazywany „ojcem polskiej ekonomii”.

Fryderyk Skarbek pochodził ze starej szlacheckiej rodziny; urodził się w 1792 r. w Toruniu, gdzie spędził pierwsze lata życia. Kształcił się m.in. pod okiem francuskiego guwernera – Mikołaja Chopina, ojca Fryderyka – słynnego kompozytora, który swe imię zawdzięczał właśnie Skarbkowi i którego ojcem chrzestnym został młody Skarbek.

Po studiach we Francji, Fryderyk Skarbek przez kilkanaście lat wykładał ekonomię polityczną na Uniwersytecie Warszawskim. W tym czasie opracował pierwsze polskie podręczniki z zakresu ekonomii i administracji, a także artykuły i książki – również po francusku – które spotkały się z uznaniem w całej Europie.

W swoich pracach podkreślał znaczenie tych wartości, które w historii każdego narodu pozwalają zachować poczucie tożsamości narodowej. Całość zjawisk związanych z gospodarką narodową potraktował jako jedność – był pierwszym polskim ekonomistą, który opracował kompletny i spójny system poglądów ekonomicznych.

Podkreślał nieodzowność równomiernego wzrostu wszystkich dziedzin gospodarki; postulował konieczność stworzenia silnej klasy średniej, a likwidację ubóstwa chłopów i nędzy robotników uznawał za warunek osiągnięcia powszechnego dobrobytu.

„Nie masa bogactwa narodowego, lecz jego względnie równomierny podział tworzy podstawę dobrobytu społecznego, ponieważ zwiększa konsumpcję i obieg dóbr, a w konsekwencji ożywia produkcję” – pisał Skarbek. Za niezbędne uważał także: rozwój przemysłu, podjęcie działań prowadzących do zmniejszenia długu publicznego oraz zmniejszenie obciążeń fiskalnych.

Fryderyk Skarbek piastował wiele urzędów publicznych. Prowadził szeroką działalność społeczną i dobroczynną, wspierając zakładanie kas oszczędnościowych dla robotników oraz budowę przytułków dla bezdomnych i ubogich. Zajął się reformą więziennictwa, był prekursorem na ziemiach polskich resocjalizacji więźniów; dbał o unowocześnienie szpitali.

Zmarł w 1866 r. w Warszawie; pozostawił bogatą spuściznę – m.in. dwutomowy podręcznik „Gospodarstwo narodowe” oraz – uznawane z najwybitniejsze jego dzieło – „Ogólne zasady nauki gospodarstwa narodowego”. Jego dorobek twórczy obejmuje również wiersze, bajki, sztuki sceniczne, przekłady i malarstwo pejzażowe.

 

24 kwietnia 2018 roku Narodowy Bank Polski wprowadził do obiegu monetę srebrną o nominale 10 zł z serii „Wielcy polscy ekonomiści – Fryderyk Skarbek”

Na awersie monety przedstawiona została otwarta księga, na której widnieje tytuł jednego z dzieł Fryderyka Skarbka: „Gospodarstwo narodowe”.

Na rewersie znajduje się portret Fryderyka Skarbka, a po jego lewej stronie, na karcie księgi zapisano autorską definicję „gospodarstwa narodowego”. Poniżej znajdują się daty urodzin i śmierci Fryderyka Skarbka.

Srebrna moneta o nominale 10 zł wyemitowana zostanie w nakładzie do 15 000 sztuk.

Więcej informacji można znaleźć w folderze emisyjnym.

 

Michał Kalecki (1899–1970)

 

Polski ekonomista, profesor nauk ekonomicznych, członek Polskiej Akademii Nauk.

Przedstawiciel nurtu interwencjonistycznego.

Studiował na Politechnice Warszawskiej i Politechnice Gdańskiej (1917–1925), z przerwą na służbę w szeregach Wojska Polskiego. W latach 1929–1936 pracował w Instytucie Badań Koniunktur Gospodarczych i Cen w Warszawie. W 1936 r. otrzymał stypendium Fundacji Rockefellera i trafił do Wielkiej Brytanii, gdzie do 1938 r. pracował w London School of Economics, później jako asystent w Katedrze Ekonomii Uniwersytetu Cambridge, a w latach 1939–1945 w Instytucie Statystyki Uniwersytetu Oksfordzkiego. Po II wojnie światowej wrócił do Polski, został wydelegowany do Departamentu Ekonomicznego Sekretariatu ONZ, był też ekspertem ekonomicznym kilku rządów, m.in. Izraela (1951 r.), Meksyku, Indii (1959–1960), Kuby (1961 r.). Po 1956 r. profesor zwyczajny w Zakładzie Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk oraz w Szkole Głównej Planowania i Statystyki (obecnie Szkoła Główna Handlowa).

Należy do najwybitniejszych teoretyków ekonomii lat współczesnych. Jego prace naukowe dotyczyły analizy cykli koniunkturalnych, efektywności inwestycji, teorii dochodu narodowego, teorii wzrostu w gospodarce, ekonometrii i metodologii planowania. Wyprzedził teorie Johna Maynarda Keynesa, wskazując na istotną rolę inwestycji w kształtowaniu się popytu globalnego, a w konsekwencji rozmiary i strukturę dochodu narodowego. Wówczas jego poglądy nie przebiły się do szerszego grona odbiorców, m.in. z powodu publikowania artykułów tylko po polsku i francusku.

 

Michał Kalecki przyszedł na świat w rodzinie polsko-żydowskiej u schyłku dziewiętnastego wieku. Studiował na wielu uczelniach, jednak z powodu kłopotów finansowych żadnej szkoły wyższej nie ukończył. Był ekonomistą samoukiem. W 1929 r. rozpoczął pracę w Instytucie Badania Koniunktur i Cen w Warszawie, gdzie opracował metodę szacunku dochodu narodowego. Wspólnie z Ludwikiem Landauem prowadził także pionierskie badania dotyczące dochodu społecznego, inwestycji oraz konsumpcji.

W 1933 r. Kalecki opublikował swoje przełomowe dla ekonomii dzieło pt. „Próba teorii koniunktury”. W Polsce książka przeszła bez większego echa, natomiast na świecie zyskała uznanie dopiero w 1939 r. po opublikowaniu jej w języku angielskim pod tytułem „Essays in the Theory of Economic Fluctuations”. Praca została wydana trzy lata po opublikowaniu przez Johna Meynarda Keynsa jego opus magnum, czyli „Ogólnej teorii zatrudnienia, procentu i pieniądza”. Stąd też Kalecki był postrzegany jako naśladowca i popularyzator idei angielskiego ekonomisty, a nie samodzielny twórca. To dlatego także miejsce Kaleckiego w historii myśli ekonomicznej nie zostało właściwie ocenione. Dopiero po latach sławna ekonomistka, przypisywana do nurtu postkeynsistowskiego, Joan Robinson stwierdziła, że nie można podważyć oryginalności myśli Kaleckiego i jego pierwszeństwa.

Od 1936 r. Michał Kalecki pracował za granicą dla renomowanych instytutów badawczych i ONZ. Poznał tam lub współpracował z wieloma światowej sławy ekonomistami, m.in. z noblistą Gunnarem Myrdalem czy Joan Robinson. W 1955 r. wrócił do Polski. Przez wiele lat pełnił funkcje konsultacyjne, wykładał na uczelni, zajmował się pracą teoretyczną. Zmarł w 1970 r.

Dorobek Michała Kaleckiego doceniono dopiero po latach, kiedy był brany pod uwagę jako poważny kandydat do Nagrody Nobla. Kalecki był ekonomistą, który wyprzedzał swoje czasy a jego wkład w rozwój ekonomii, zwłaszcza teorii koniunktury, był odkrywczy i skierował uwagę ekonomistów na ważne zagadnienia i procesy związane ze wzrostem gospodarczym.

Teoria cyklu koniunktury stworzona przez Kaleckiego jest jedyną w polskiej literaturze ekonomicznej okresu międzywojennego pełną teorią przyczyn, mechanizmu i skutków fluktuacji gospodarki rynkowej. Zgodnie z nią – za wahania koniunktury są odpowiedzialne inwestycje. W okresie koniunktury wzrost cen prowadzi bezpośrednio do zwiększenia produkcji. Aby to jednak mogło nastąpić, niezbędne są inwestycje w powiększenie aparatu produkcyjnego. Wymaga to czasu. A ponieważ podaż nie nadąża za popytem, utrzymują się wysokie ceny, co powoduje dalsze rozbudowywanie aparatu produkcyjnego i prowadzi do nadprodukcji. Ceny spadają. Wybucha kryzys. W czasie depresji, która występuje ze względu na brak zbytu, pojawia się konieczność obniżki cen. To powoduje dodatkowe spadki produkcji. Słabną inwestycje. Ceny konsekwentnie spadają i załamująca się koniunktura zaczyna odwodzić od podejmowania działań inwestycyjnych. W końcu produkcja spada tak mocno, że sytuacja zaczyna się odwracać i stopniowo wraca okres pomyślności ze względu na znowu rosnący, a niezaspokojony popyt.

Kryzys, jak zauważa Kalecki, powoduje wielki społeczny problem w postaci rosnącego bezrobocia. Powstaje ono w wyniku nie braku kapitału czy narzędzi wytwórczych, lecz ze względu na fakt, iż aparat produkcyjny jest wykorzystany jedynie w niewielkim stopniu. W efekcie szerokie rzesze ludzi nie mają pracy, a maszyny leżą bezczynnie. Jak zatem zapobiegać bezrobociu? Kalecki wymienił kilka wskazówek, m.in. udział rządu w inwestycjach publicznych, pobudzanie inwestycji prywatnych poprzez łatwą dostępność kredytów, obniżanie podatków dochodowych i stosowanie zachęt proinwestycyjnych, a także redystrybucję dochodów z warstw wyższych do niższych.

Michał Kalecki przeciwstawiał się polityce zaciskania pasa, co proponowała tzw. austriacka szkoła ekonomii i jej głowni przedstawiciele, jak Fryderyk von Hayek i Ludwik von Mises. Twierdził, że państwo nie może pozostać bierne i lepiej jest przedsięwziąć pewne działania, niż nie robić nic. A zatem państwo winno – z jednej strony poprzez tworzenie inwestycji, a z drugiej dzięki redystrybucji dochodów – wspierać politykę popytową. Jest to twierdzenie zgodne z przeświadczeniem Keynesa, który w chwilach recesji i spadków zalecał pobudzać popyt poprzez ekspansywną politykę monetarną, czyli udzielanie łatwo dostępnych kredytów przedsiębiorcom.

 

źródło: materiały prasowe Narodowego Banku Polskiego